Als yogadocent is er één ding dat je minimaal eens in je leven gedaan moet hebben. Yoga in een ashram in India. Liefst vaker uiteraard. India: het land waar yoga vandaan komt. Een ashram: een soort klooster voor yogi’s. Daar gebeurt hèt. In november 2018 was het zover: ik was in de gelukkige positie dat ik geld en tijd kon vrijmaken voor deze onderneming. Een maand India met een drieweekse retraite in de Sadhana Mandir ashram van Swami Rama net buiten de populaire yogastad Rishikesh, op uitnodiging van en geleid door Swami Ma Tripurashakti Bharati.
Verkeer: totale overgave
Het verkeer in India is dé ultieme oefening in loslaten en overgave. De yoga begon dus al op weg van het vliegveld naar de ashram. Het verkeer is chaos: een kakofonie van getoeter en beweging. Het toeteren is vriendelijk bedoeld, niet zoals bij ons: ‘he rot op!’, maar gewoon als waarschuwing: ‘ik kom eraan, voorzichtig!’ Op veel auto’s staat: ‘blow horn’. Het is echt bittere noodzaak: alles rijdt door elkaar, brommers en auto’s wisselen van baan zonder op te kijken, manoeuvreren om varkens, honden en heilige koeien heen. Op het laatste moment inhalen, even een andere auto schampen, het hoort er allemaal bij. Ik blijf er vrij relaxt onder, in tegenstelling tot vroeger in Afrika, wellicht door al die jaren yoga ;-). Naast de oren, worden ook de neus en ogen overprikkeld: de vele brommers en auto’s zonder roetfilters en het dagelijks afsteken van vuurwerk – dit is het bruiloft seizoen waar vuurwerk nu eenmaal bij hoort – zorgen voor veel smog. Vooral rond Delhi word ik er misselijk van en heb brandende ogen, maar ook later komen mijn oordopjes en mondkapje goed van pas.
Beatles ashram
Rishiskesh staat bekend om de ashram van Maharishi Mahesh waar de Beatles eind jaren zestig kwamen. Deze is al decennia gesloten en ligt op een berg aan de rand van het tijgerreservaat. Na de entree wordt het pad al snel omgeven door ronde koepelhutjes, zogenoemde Sadhana huisjes: daar zaten ze in om te mediteren. Ook zijn er hoge gebouwen (4-5 verdiepingen) vol kleine slaapkamertjes en ieder een eigen balkon met mozaïek betegelde vloer. Het enorme complex (voor honderden mensen) heeft een prachtig uitzicht op de Ganges en Rishiskesh. Daar wil je wel mediteren! Verder is het compleet overgenomen door de natuur. Ergens jammer: er is door vandalen veel beklad met graffiti, hoewel soms erg mooi. Overal woekert de jungle. Dat laatste geeft het geheel wel een bijzonder sprookjesachtige en meditatieve sfeer en soms spooky met ondergrondse, onverlichte ruimtes waar we niet in durven. Er was vroeger o.a. een drukkerij waar boeken over Transcendente Meditatie gemaakt werden en een hele grote keuken. Nadat we ons door rimboe en ruïnes een weg richting uitgang banen, komen we langs goed onderhouden tentoonstellingsruimtes met foto’s uit die tijd. Erg gaaf: je ziet het meteen voor je hoe ze daar geleefd moeten hebben.
Leven in een ashram
Hoe ziet het leven in onze ashram eruit? We hebben hier een vast ritme. Om 5:00 gaat mijn wekker, eigenlijk nog laat, maar voor mij prima. Veel swami’s staan al om 4:00 op en ook de Indiërs zijn vroege vogels: om 5 uur is het spitsuur op de dijk voor de ashram. Mensen zwaaien al stevig stappend fanatiek met hun armen en klappen voor en achter zich in de handen. Tegen de kou of om prana (levensenergie) in gang te zetten? Naast geklap klinkt veel geklets en gelach in het hindi, soms vechtende honden en allerhande ringtones. Dagelijks klinkt rond zeven uur een hippe uitvoering van ‘Hare Krishna’. Koeien schuifelen langs in hun eigen ritme: ‘s morgens de ene kant op zoekend naar struiken, plastic, kleding, alles wat eetbaar lijkt, en ‘s avonds de andere kant op naar huis.
Vijf uur dus: tijd om het lichaam te verzorgen. Geen sinecure voor yogi’s, maar een uitgebreid ritueel. Hoe schoner het lichaam is, hoe makkelijker de geest helder wordt. Dan zie je eerder wat voor gedachtenpatronen, conditioneringen en gewoontegedrag je hebt. En leer je beter onderscheiden wie je niet bent: dat lichaam, die gedachten, overtuigingen, etc. Zo kom je dus ook makkelijker bij dat wat je wel bent. Daarom schraap je direct je tong met de tongschraper en poets je je tanden. Het lichaam scheidt vooral ‘s nachts veel afvalstoffen af die zich o.m. verzamelen in de mond. Ook de neusholtes reinig je (met een netipot), je doucht of wast je en gaat naar de wc. Poepen is bij aanvang van de retraite hèt onderwerp van de dag. Idealiter moet je namelijk voor je asana’s doet al poepen, zodat ook die afvalstoffen het lichaam verlaten hebben en niet door oefeningen verspreid kunnen worden. Hier zijn gelukkig allerlei trucjes voor: bijvoorbeeld warm water drinken met citroensap, honing en zout. Ook kunnen we eenmalig een ‘cleanse’ doen. Dan drink je drie liter zout water en doet daarbij specifieke asana’s die de stoelgang bevorderen. Uiteindelijk ben je zo schoon dat je alleen maar water poept.
Om 6 uur start de eerste practice ronde. Elke ronde bestaat uit vier delen: asana’s, gevolgd door ontspanning, ademoefeningen(pranayama) en tot slot een meditatie. Deze serie herhalen we dagelijks vier keer: behalve voor het ontbijt ook om 10:30 om 17:30 en om 21:00.
Na de lunch kun je vragen over de oefeningen inbrengen in groepscoaching. Erg concreet en leerzaam. Ook dagelijkse routine is de ochtend afronden met een uur lange yoga nidra: ook wel bewuste slaap genoemd. In deze bewuste slaap kunnen dingen uit je onderbewuste omhoog komen, zodat je die los kunt laten en dichter bij je ‘ware zelf’ komt.
Tweemaal daags is er satsang: een vraag en antwoordgesprek met de swami. Aan het eind van de middag onder het genot van een kopje chai met een warm dekentje bespreken we in de tuin een boek van Swami Rama, ‘Enlightenment without God’. Dit gaat in op de Mandukya Upanishad, misschien wel de belangrijkste van alle Upanishads (oude yogageschriften). Het beschrijft de stappen die je als yogi kunt doorlopen om bij de Ultieme Waarheid uit te komen.
Tijdens de avondsatsangs bekijken we oude video’s van Swami Rama, de oprichter van deze ashram. Heel fijn om hem te zien lesgeven toen hij nog leefde. Ik ben onder de indruk van zijn enorme bos wenkbrauwen en vurige ogen, die beide levendig meebewegen met zijn verhaal. Hij leefde hij wat hij onderwees, hij straalde het uit. En het resoneert in jezelf. Dat het klopt. Dat is het mooie van deze wijsheid, omdat het ergens in jezelf ook al aanwezig is. En het heel concreet is. Niet zweverig. En wat heerlijk dat hij humor had, zo belangrijk!
In de rustige ashram met zijn idyllische tuin, de kleurrijke vogels en onophoudelijk speelse en brutale eekhoorns is het niet moeilijk om stilte, ruimte en openheid in mezelf te ervaren. Het helpt daarbij om me bewust te zijn van de adem, de verbinding tussen hemel en aarde en ruimte. Dan ben ik al ruimer dan mijn (kleine, geconditioneerde) zelf. De uitdaging zit erin dit ook in de wereld buiten te kunnen.
Stil de wereld in
We beginnen met dit te blijven herinneren al lopend over de dijk voor de ashram langs de Ganges te midden van een hoop passanten – soms luidruchtige jongeren – die vaak contact willen. Dan merk ik dat er steeds een afwisseling is tussen een bewustzijnsvernauwing en een verruiming. Soms zit ik in gedachten en meer in mijn lijf. Dan zijn er ook reacties op de omgeving. Wel of niet leuk vinden van de aandacht van de Indiërs ofwel niet neutraal. En dan lukt het vaak ook weer, door het vele yogabeoefenen en mediteren, hieruit te stappen en terug te keren, bij de adem, de ruimte. Dan realiseer ik me dat ik al Atman en puur bewustzijn ben. Net als alle mensen die ik tegen kom. Dan is voor- of afkeur geen issue. Dan houdt het ‘grijpen’ met mijn geest vanzelf op. Of het idee dat ik, de ander of de situatie anders zou moeten zijn. Er is vanzelf een ruim besef, maar ook een diep respect voor de ander, mezelf, het leven. En een gevoel van Vrij Zijn.
Besneeuwde Himalaya toppen
Op een ochtend rijden we de bergen in. Na een rit langs slingerende bergwegen, bulldozers, wegarbeiders, tentenkampen en prachtige doorkijkjes op de lichtjes van Rishikesh in het dal eindigt de weg bij een lange trap naar de Kunja Puri Devi Tempel op 1676 meter hoogte. Daar installeren we ons met veel lagen kleding en mutsen op een stenen bank met links het nog in duisternis gehulde uitzicht op de besneeuwde toppen van de Himalaya en rechts de plek waar ons de zonsopkomst is beloofd. Ons verwarmend aan een kopje chai zitten we vol verwachting te kletsen en te mediteren en schieten veel plaatjes en filmpjes. Een golf van opwinding en vreugdekreten stijgt op, als de eerste zonnestralen de besneeuwde flanken van de Himalaya raken. Betoverend magisch. Het maakt nederig. Overal waar je kijkt bergen en dan de zon die de sneeuw kust. Een groep toeristen doet een serie zonnegroeten voor de tempel. Wij vergapen ons aan al het moois. Een ervaring die ik nooit zal vergeten en waarvan de herinnering mij nog steeds spontaan bij de stilte kan brengen; basale goedheid, puur bewustzijn.
Geen India zonder Aarti
Een ander mooi moment om te oefenen met de stilte in jezelf te ervaren, te midden van de ‘echte’ wereld, is een onontkoombaar bezoek aan de aarti in Haridwar. In India móet je immers minstens één aarti meegemaakt hebben. Dit is een ritueel waarbij vuur geofferd wordt, meestal aan een god. In dit geval aan ma Ganga, de heilige rivier de Ganges, die ook als godheid wordt gezien. Baden in ma Ganga reinigt je van zonden en helpt je de weg naar Moksha te bereiken (bevrijding uit de cirkel van wedergeboorte). Nadat we de ashrams van twee bijzondere yogi’s Neem Karoli Baba (de leraar van Ram Das en Krishna Das) en Sri Anandamayi Ma hebben bezocht, begeven we ons naar de Har Ki Pauri Ghat waar de aarti zal zijn. Kon ik daarnet nog redelijk bij de stilte in mezelf blijven, ondanks alle indrukwekkende beelden van die grote yogi’s, nu we eenmaal de massamenigte (duizenden mensen) induiken, gaat dat niet meer. Je golft vanzelf mee op de stroom. Eerst langs een kraampje waar je je schoenen af geeft. Ik denk nog snel: ‘daar gaan mijn dure ‘barefoot’ schoenen, als ik die maar terug zie’. Geen tijd om bij stil te staan. We vloeien moeiteloos door tussen al die mensen die blootsvoets meedeinen op en luidkeels meezingen met harde muziek. Het blijkt dat we aan de late kant zijn: het ritueel is in volle gang. Heel indrukwekkend. Een man weet onze aandacht te trekken en begeleidt ons naar de Ganges, waar we een blad met daarin bloemen en een kaars krijgen. Hij spreekt een gebed uit, dat we zo goed en zo kwaad in Hindi na brabbelen. Daarna doen we een wens en betalen 100 roepies. Het kaarsje gaat in brand, ik zet het blad op het water en vurig mijn spirituele hartenwens herhalend, kijk ik hoe het weg drijft, samen met de andere lichtjes.
We worden in de stroming nog langs vuurplekken geleid waar ook mensen bidden, hun hand door het vuur halen en dit vervolgens (symbolisch) al zegenend over zich uit storten (brengt geluk). Hoe groots ook, het is allemaal binnen een half uur voorbij. Op een rustig plekje genieten we na. Een vrouw zet ons met verfstof ongevraagd een stip op het voorhoofd ter hoogte van ons derde oog en vraagt daarna om roepies. Geen probleem, hoort er allemaal bij als je hier bent. Jongetjes slepen lange touwen door het water: grote magneten die de zojuist geofferde munten omhoog vissen. Offers of niet, hier moet natuurlijk ook gegeten worden. Pas in het busje op de terugweg kom ik tot rust. Die stilte was ik kwijt in alle chaos. Of toch niet? Het ritueel bracht me bij een ander soort stilte: het je in verbinding voelen met mensen, een cultuur, die niet de jouwe is, maar uiteindelijk dezelfde licht en liefde in zich draagt. Inclusief alle verschillen, die even wegvallen. Inclusief hetzelfde verlangen. Naar geluk, liefde, stilte. Universeel.
December 2018
Meer weten over de yoga oefeningen en filosofie waarmee ik geoefend heb in de ashram? Kijk op tripurashakti.com